Treść
Zdolność kredytowa jako ocena sytuacji finansowej kredytobiorcy
Każda osoba starająca się o kredyt bankowy powinna przed wysłaniem wniosku dokładnie zapoznać się z procedurą kredytową wybranej instytucji i wiedzieć, co sprawdza bank przed udzieleniem kredytu. Pozwoli to realnie ocenić swoje szanse na uzyskanie finansowania, oszczędzić czas i uniknąć rozczarowania.
Być może zastanawiasz się, dlaczego bank miałby odrzucić czyjś wniosek o kredyt, a tym samym stracić potencjalny zysk wynikający z naliczenia odsetek? Taki sposób myślenia pomija jednak niezwykle istotny czynnik związany z pożyczaniem pieniędzy, a mianowicie: ryzyko, że klient nie będzie w stanie ich oddać.
Zanim bank zdecyduje się na przyznanie Ci kredytu, dokładnie oszacuje Twoją sytuację finansową i – co za tym idzie – własne ryzyko. Jednym z podstawowych kryteriów oceny tego ryzyka jest właśnie zdolność kredytowa wnioskodawcy.
Czym jest zdolność kredytowa?
Według art. 70 Prawa Bankowego zdolność kredytowa (znana również pod nazwą credit scoring) oznacza zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie.
Twoja zdolność kredytowa pokazuje, jaką ilością wolnych środków pieniężnych dysponujesz co miesiąc i jaką kwotę finansowania bank będzie skłonny Ci przyznać na jej podstawie.
Do podstawowych elementów zdolności kredytowej należą:
- całkowity miesięczny dochód,
- wszystkie comiesięczne wydatki (w tym również aktualnie spłacane zobowiązania finansowe).
Im wyższa okaże się różnica między dochodem a wydatkami, tym lepiej zostanie oceniona Twoja zdolność kredytowa. To z kolei przekona bank, że będziesz w stanie zwrócić pożyczone środki i zachęci go do udzielenia Ci lepszych warunków kredytowych (wyższej kwoty, dłuższego czasu spłaty i/lub niższych odsetek).
Jeśli jednak w momencie wnioskowania o kredyt wydajesz niemal cały miesięczny dochód, Twoja zdolność kredytowa zostanie oceniona przez bank jako zbyt niska. Szanse na uzyskanie finansowania w sektorze bankowym są w takiej sytuacji raczej niewielkie.
Ewentualnie może Ci zostać przyznana jedynie niewielka kwota.
Oprócz elementów czysto finansowych ocena zdolności kredytowej klienta i własnego ryzyka przeprowadzana przez bank opiera się również na kwestiach jakościowych, takich jak:
- forma zatrudnienia – za najbardziej bezpieczne uważa się zatrudnienie na umowę o pracę na czas nieokreślony,
- okres zatrudnienia – większe szanse na kredyt mają osoby pracujące od co najmniej 6 miesięcy,
- wielkość gospodarstwa domowego – czyli liczby osób pozostających na utrzymaniu wnioskodawcy w przypadku, gdy dane gospodarstwo opiera się na kilku dochodach.
Rekomendacja S KNF i jej wpływ na zdolność kredytową
Wszystkie wspomniane wyżej czynniki są brane przez bank pod uwagę przy rozpatrywaniu wniosków kredytowych. Ma to na celu nie tylko zmniejszenie ryzyka bankowego, ale przede wszystkim uczciwą i rozsądną praktykę udzielania kredytów chroniącą klientów przed zbyt wysokimi i niemożliwymi do spłacenia kwotami finansowania i zmniejszającą możliwość wystąpienia takich zjawisk patologicznych jak np. uzależnienie od kredytu.
Zgodnie z tzw. Rekomendacją S wydaną przez Komisję Nadzoru Finansowego w 2006 roku banki komercyjne swoją decyzję kredytową powinny opierać na wysokości wskaźnika DTI (ang. Debt to Income) obliczanego według formuły:
Zgodnie z pierwotnymi zaleceniami KNF wniosek kredytowy powinien zostać odrzucony gdy:
- wskaźnik DTI wynosił powyżej 50% (przy dochodach niższych od średniej krajowej),
- wskaźnik DTI wynosił powyżej 65% (przy dochodach wyższych od średniej krajowej).
Rekomendacja S - nowelizacja 2022
Odkąd Rekomendacja S weszła w życie, jej wytyczne zostały kilkakrotnie modyfikowane. Jej ostatnia nowelizacja jest odpowiedzią na trudną sytuację gospodarczą w kraju i zakłada kilka ważnych zmian:
- Zdolność kredytowa powinna być liczona maksymalnie do 25 lat, a nie jak poprzednio – nawet do 35 lat.
- Wysokość stopy procentowej przyjmowanej do wyliczenia zdolności kredytowej powinna zawierać bufor w wysokości już nie 2,5-3%, ale aż 5%.
- Minimalny wkład własny wymagany od osób starających się o kredyt mieszkaniowy powinien zostać zwiększony z 10% do 20% wartości kupowanej nieruchomości.
- Stosunek kwoty kredytu do wartości zabezpieczenia znany jako wskaźnik LtV nie powinien przekraczać 80% (90%, jeśli kredyt jest ubezpieczony). Wcześniej zalecana wartość LtV to 95%.
- Maksymalna wysokość raty nie powinna przekraczać 42% całkowitych przychodów wnioskodawcy.
- Koszty utrzymania gospodarstwa domowego powinny być oszacowane na poziomie wyższym od minimum socjalnego ogłoszonego przez niezależne źródło. Co więcej, powinny one zostać zróżnicowane ze względu na miejsce zamieszkania i aktywność zawodową wnioskodawcy.
Zmiana DTI na DstI
Jakie jeszcze zmiany zostały wprowadzone do Rekomendacji S w 2022 roku? Dotychczas używany DTI został zastąpiony nowym wskaźnikiem o nazwie DstI, czyli Debt service to Income. W tłumaczeniu na język polski oznacza on koszt obsługi zadłużenia w relacji do dochodu.
Wskaźnik DstI pozwala obliczyć, ile procent rocznych dochodów wnioskodawcy jest przeznaczane na spłatę zobowiązań kredytowych i innych zobowiązań finansowych. Przyznanie kredytu zaleca się tylko tym klientom, dla których wysokość DstI nie przekracza 40-50%.
Ocena zdolności kredytowej Polaków w 2022 roku
Obecna sytuacja gospodarcza sprawia, że zdolność kredytowa naszego społeczeństwa jest wyjątkowo niska. Ma to związek z dwoma głównymi czynnikami:
- wysoką inflacją, która bezpośrednio wpływa na poziom cen, a w konsekwencji na koszty utrzymania,
- rosnącymi stopami procentowymi, które sprawiają, że zaciąganie zobowiązań finansowych staje się droższe.
Biorąc pod uwagę, że płace (a zatem wysokość dochodu) nie rosną w takim samym tempie jak ceny produktów i usług, statystycznemu Polakowi zostaje z miesiąca na miesiąc coraz mniej wolnych środków pieniężnych.
Negatywny wpływ na naszą zdolność kredytową mają również najnowsze założenia Rekomendacji S, zwłaszcza wyższy bufor stopy procentowej oraz zaostrzone wymagania dotyczące maksymalnego poziomu wskaźnika DstI.
Niższa zdolność kredytowa Polaków znajduje oczywiście odzwierciedlenie w coraz mniejszej liczbie udzielanych przez banki komercyjne finansowań. Zgodnie z najnowszym newsletterem kredytowym BIK całkowita liczba kredytów udzielonych przez banki i SKOK-i w październiku 2022 jest o 20,6% niższa niż w tym samym miesiącu ubiegłego roku.
Najwyższy spadek odnotowały kredyty hipoteczne, które ze względu na swoją wysokość i całkowity czas spłaty wymagają najdokładniejszej oceny ryzyka. Jak widać na wykresie poniżej, od czerwca 2021 roku ich sprzedaż konsekwentnie spada z miesiąca na miesiąc.
źródło: Newsletter kredytowy BIK, listopad 2022 r.
W porównaniu z październikiem 2021 roku udzielono ich w tym roku aż o 73,2% mniej. Ich łączna wartość spadła o 74,5%.
źródło: Newsletter kredytowy BIK, listopad 2022 r.
Według słów profesora Waldemara Rogowskiego, Głównego Analityka BIK, rynek kredytów „…pozbawiony sterydów w postaci ultra niskich stóp procentowych i możliwości wydłużania okresu kredytowania powyżej 25 lat »zamraża się«”.
Jako jedyny optymistyczny akcent można traktować niewielki wzrost płac i stabilne stopy procentowe w ostatnich kilku miesiącach, pod warunkiem, że utrzymają się w czasie. Pozytywny wpływ na zdolność kredytową Polaków miałby również spadek cen nieruchomości, na który niestety – na razie – się nie zanosi.
Zdolność kredytowa - od czego zależy?
Badanie zdolności kredytowej klientów opiera się na analizie wielu czynników. Na to, jak ostatecznie zostanie ona oceniona, wpływają nie tylko przychody i wydatki, ale również:
- kwota finansowania – im więcej pieniędzy chciałbyś pożyczyć od banku, tym większą zdolnością kredytową powinieneś się wykazać,
- okres spłaty – wysokość miesięcznej raty, a co za tym idzie, obciążenie dla rodzinnego budżetu będzie niższe, jeśli spłatę kredytu rozłożysz na dłuższy okres,
- koszty kredytu – odsetki i koszty pozaodsetkowe (prowizja bankowa, ubezpieczenie kredytu itp.) mogą podwyższyć lub obniżyć Twoją zdolność kredytową. Koniecznie sprawdź i porównaj oferty rynkowe pod tym kątem,
- wysokość wkładu własnego – w przypadku kredytów hipotecznych oznacza procentową wartość nieruchomości płaconą z Twojej własnej kieszeni, jest wprost proporcjonalna do Twojej zdolności kredytowej,
- historia kredytowa – przy odpowiednio wysokim scoringu w Twoim raporcie BIK, ocena Twojej zdolności kredytowej będzie korzystniejsza,
- wiek kredytobiorcy – banki najwyżej oceniają zdolność kredytową osób, które nie są ani za młode, ani za stare. Z jednej strony zbyt młody wiek wiąże się ze stosunkowo niskimi dochodami oraz niewielką historią kredytową (lub jej zupełnym brakiem). Z drugiej jednak strony bardziej dojrzały wiek (50-55 lat) zwykle oznacza zgodę na odpowiednio krótszy czas finansowania wynikający ze spadku dochodu po przejściu na emeryturę,
- stan cywilny kredytobiorcy – ocena zdolności kredytowej osób zamężnych/ żonatych jest zwykle wyższa niż w przypadku singli (zwłaszcza w przypadku kredytów hipotecznych). Bank zakłada bowiem, że w przypadku pojawienia się problemów finansowych kredytobiorcy, dochód współmałżonka pomoże kontynuować regularną spłatę zobowiązania.
Jaka jest moja zdolność kredytowa?
Wiesz już, że zdolność kredytowa pokazuje, jaką kwotę bank byłby skłonny Ci pożyczyć i na jakich warunkach.
Chcesz wiedzieć, jak dokładnie sprawdzić własną zdolność kredytową? Doskonałym narzędziem, które możesz w tym celu wykorzystać, są darmowe kalkulatory zdolności kredytowej online pozwalające obliczyć, na jaką kwotę kredytu hipotecznego możesz liczyć.
Wystarczy, że wpiszesz do jednego z nich kilka podstawowych danych:
- łączny dochód miesięczny (z pracy, najmu i innych źródeł),
- koszty życia, czyli stałe wydatki miesięczne na żywność, ubrania, podstawowe usługi, przyjemności itp.,
- miesięczną wysokości wszystkich aktualnie spłacanych kredytów i pożyczek,
- kwotę, jaką co miesiąc przeznaczasz na oszczędności lub na tzw. poduszkę bezpieczeństwa finansowego,
- liczbę osób znajdujących się na Twoim utrzymaniu.
Pamiętaj, że pieniądze wydawane przy wykorzystaniu karty kredytowej również stanowią rodzaj pożyczki i koniecznie dolicz je do pozostałych zobowiązań finansowych.
Zdolność kredytowa – jak ją obliczyć przy różnym poziomie dochodu:
Weźmy na przykład osobę o niskim poziomie dochodu. W internecie często można znaleźć zapytania, takie jak to: „zarabiam 2500 PLN netto. Jaka jest moja zdolność kredytowa?”. Zakładając, że pytający jest osobą mieszkającą samotnie i nieposiadającą żadnych długów, jego zdolność kredytowa będzie zależała tylko od wysokości wydatków.
Jeśli zatem wydaje miesięcznie 2 tysiące złotych, to pozostaje mu 500 złotych wolnych środków. Starając się o kredyt mieszkaniowy, może liczyć maksymalnie na 60 777,31 zł, zakładając 30-letni okres spłaty i nominalne oprocentowanie 9,25%. Przy wyższym poziomie wydatków wartość kredytu będzie odpowiednio mniejsza.
Sprawdźmy zatem, o ile spada zdolność kredytowa, jeśli wydatki rosną zaledwie o 100 złotych:
- przy wydatkach rzędu 2 100 złotych miesięcznie całkowita wartość kredytu zmniejszy się do 48 621,85zł,
- przy wydatkach rzędu 2 200 złotych miesięcznie całkowita wartość kredytu zmniejszy się do 36 466,39 zł,
- przy wydatkach rzędu 2 300 złotych miesięcznie całkowita wartość kredytu zmniejszy się do 24 310,92zł,
- przy wydatkach rzędu 2 400 złotych miesięcznie całkowita wartość kredytu zmniejszy się do 12 155,46zł.
Podobnie sprawa się ma dla osób o dochodzie zbliżonym do średniej krajowej. Jaka jest zdolność kredytowa przy dochodzie np. 5000 złotych netto? Aby nasze obliczenia były bardziej interesujące, zmienimy podstawowe założenia z poprzedniego przykładu.
Tym razem przyjmiemy, że pytający ma na utrzymaniu żonę i dziecko, a także spłaca kredyt samochodowy o racie 500 złotych miesięcznie (nie używa natomiast karty kredytowej). Poziom wydatków jego gospodarstwa domowego to około 3 800 złotych.
Przy takich parametrach jego zdolność kredytowa to 85 088,24 zł przy 30-letnim okresie spłaty i nominalnym oprocentowaniu w wysokości 9,25%.
Korzystając z kalkulatora zdolności kredytowej, w łatwy sposób możesz zmieniać założenia, dostosowując je do własnych realiów finansowych.
Jak zwiększyć zdolność kredytową - 5 wskazówek
Starasz się o kredyt hipoteczny i potrzebujesz poprawić ocenę swojej zdolności kredytowej? Istnieje wiele sposobów, aby to osiągnąć. Oto kilka sugestii:
- Ogranicz wydatki stałe. Pamiętaj, że oszczędności można szukać na różne sposoby i że czasem wystarczy kilka drobnych zmian w budżecie domowym, aby zaobserwować istotne różnice, jeśli chodzi o ilość wydawanych pieniędzy.
- Staraj się o kredyt wraz z partnerem/współmałżonkiem. Sumując dwa dochody, automatycznie zwiększysz swoje możliwości na uzyskanie kredytu.
- Spłać aktualne zobowiązania – bank spojrzy na Twój wniosek kredytowy bardziej przychylnym okiem, jeśli nie będziesz obciążony żadnymi innymi długami. Zastanów się zatem nad wcześniejszą spłatą dotychczasowych kredytów i pożyczek lub zaczekaj z wysłaniem kolejnego wniosku aż do czasu, gdy już wyjdziesz z długów.
- Zrezygnuj z karty kredytowej – o tym, jak karta kredytowa wpływa na zdolność kredytową, wie tylko część kredytobiorców. W ocenie banku jest ona traktowana dokładnie tak samo, jak każdy inny kredyt czy pożyczka. Pozbywając się jej zatem lub choćby zmniejszając jej limit, natychmiast zwiększysz swoją zdolność kredytową.
- Polepsz swoją historię kredytową – wyższy scoring w Twoim raporcie BIK (do którego z całą pewnością będzie chciał zajrzeć bank kredytujący) pokaże Cię jako bardziej wiarygodnego dłużnika i sprawi, że bank niżej oceni ryzyko związane z udzieleniem Ci finansowania.
Niska zdolność kredytowa i alternatywne możliwości finansowania
Jeśli Twój dochód jest zbyt niski, a aktualne wydatki i zobowiązania finansowe zbyt wysokie, trudno Ci będzie uzyskać kredyt bankowy. Czy istnieją jakieś alternatywy, z których możesz skorzystać? Na szczęście tak.
Zabezpieczenie kredytu
W przypadku klientów indywidualnych istnieje możliwość wynegocjowania z bankiem dodatkowego zabezpieczenia gwarantującego spłatę kredytu w sposób niezależny od zdolności kredytowej. Do najpopularniejszych form zabezpieczenia kredytu bankowego należą:
- poręczenie wekslowe,
- poręczenie udzielone na podstawie Kodeksu Cywilnego,
- gwarancja bankowa,
- cesja wierzytelności,
- przystąpienie do długu,
- pełnomocnictwo.
Przedstawienie programu naprawy gospodarki podmiotu
Co, jeśli wnioskodawcą nie jest osoba prywatna, ale przedsiębiorstwo? Szansą na uzyskanie finansowania bankowego przez firmy o niskiej zdolności kredytowej jest opracowanie i przedstawienie programu naprawy swojej gospodarki. Taki program ma na celu przekonanie banku, że polepszenie sytuacji finansowej danego przedsiębiorstwa jest możliwe i pokazanie mu, jak długo powinno ono zająć.
Finansowanie pozabankowe
Bank odrzucił Twój wniosek o finansowanie ze względu na zbyt niską ocenę zdolności kredytowej? Nie zaszkodzi sprawdzić oferty, jaką dysponuje w zakresie pożyczek sektor pozabankowy.
W zależności od interesującej Cię kwoty masz tu zwykle do wyboru rozmaite chwilówki i pożyczki ratalne, które mogą okazać się kołem ratunkowym w przypadku tymczasowych problemów finansowych. Firmy pożyczkowe są znacznie mniej restrykcyjne w ocenie zdolności kredytowej swoich klientów i często oferują finansowanie tylko na dowód i bez BIK.
Pożyczki pozabankowe – na pierwszy rzut oka szybkie i wygodne – mają jednak kilka negatywnych cech, o których koniecznie powinieneś wiedzieć. Przyznawane w ich ramach kwoty są stosunkowo niskie i zdecydowanie nie pokryją kosztów mieszkania lub innej nieruchomości. Nie można ich zatem traktować jako alternatywy do kredytu hipotecznego.
Co więcej, oferowane stopy procentowe często przekraczają swoją wysokością odsetki, jakich mógłbyś się spodziewać w sektorze bankowym i sprawiają, że tego rodzaju pożyczki stają się droższe i trudniejsze do spłacenia.
Odpowiednia zdolność kredytowa to podstawa uzyskania finansowania bankowego, zwłaszcza przy kredycie hipotecznym. Warto ją sobie obliczyć jeszcze przed wysłaniem wniosku i w razie konieczności dokonać starań, aby odpowiednio ją podnieść. Mamy nadzieję, że nasze wskazówki przydadzą Ci się w tej kwestii.
Q&A
Kalkulatory zdolności kredytowej podają tylko orientacyjne kwoty dostępnego finansowania i nie biorą pod uwagę specyficznych czynników, takich jak np. historia kredytowa. Jak dokładnie wyliczyć swoją zdolność kredytową?
Jeśli chcesz poznać dokładną kwotę kredytu, na jaką możesz liczyć przy swoich obecnych realiach finansowych, zwróć się z zapytaniem do banku. Biorąc pod uwagę wszystkie interesujące go czynniki, będzie on w stanie podać Ci dokładne wyliczenia oraz warunki finansowania.
Jak sprawdzić zdolność kredytową w BIK?
Z myślą o osobach zainteresowanych własną zdolnością kredytową BIK stworzył tzw. Analizator Kredytowy. Bierze on pod uwagę aktualną historię kredytową każdej osoby, co sprawia, że jest znacznie dokładniejszy od zwykłych kalkulatorów kredytowych. Aby skorzystać z Analizatora Kredytowego, wystarczy założyć konto na stronie Biura Informacji Kredytowej i zamówić swój raport BIK.
Analizator Kredytowy przyjmuje średnie koszty kredytu wyliczone osobno dla kredytu konsumpcyjnego i hipotecznego i zakłada stałe raty kapitałowo-odsetkowe. Można na nim wykonać – bez dodatkowych opłat – dowolną liczbę kalkulacji.
Czy wszystkie banki komercyjne w Polsce stosują tę samą metodę oceny zdolności kredytowej klientów?
Mimo że polskie prawo jasno definiuje pojęcie zdolności kredytowej i związane z nią obowiązki kredytobiorcy, to, w jaki sposób bank oceni zdolność kredytową, zależy od jego wewnętrznych zasad i polityki. Wśród istniejących systemów oceny zdolności kredytowej największą popularnością w Polsce i na świecie cieszą się:
- system oceny zdolności kredytowej PBK S.A. w Warszawie,
- system oceny zdolności kredytowej PKO BP,
- system oceny zdolności kredytowej Pekao S.A.,
- system Price Waterhouse,
- system Bancario San Paolo di Torino,
- system oceny Deutsche Bank A.G.
